Methylfenidaat is slechts een hulpmiddel, de aandachtsstoornis verdwijnt er niet door. Tijdens het gebruik zullen veel van de verschijnselen wel minder extreem zijn, waardoor de gedragstherapie meer effect heeft. De werking van de gewone tabletten (Ritalin, Medikinet en Methylfenidaat) begint na één tot twee uur en houdt drie tot zes uur aan. Tabletten en capsules met verlengde afgifte (Concerta, Eqasym XL en Medikinet CR) beginnen ook na één tot twee uur te werken. Dit houdt bij de tabletten met verlengde afgifte ongeveer twaalf uur aan en bij de capsules met verlengde afgifte ongeveer acht uur.
Bijwerkingen ADD medicatie
Uitleg frequenties:
Regelmatig: bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms: bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden: bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden: bij minder dan 1 op de 100 mensen
Op welke bijwerkingen moet ik letten?
Of er bijwerkingen optreden, en in welke mate, hangt af van hoeveel en hoe lang u dit middel gaat gebruiken. Bovendien zullen bijwerkingen niet bij iedereen optreden, maar alleen bij personen die daarvoor gevoelig zijn. Veel bijwerkingen zijn in de eerste week het meest uitgesproken en nemen daarna af of verdwijnen zelfs. Ze gaan weer over als u met het middel stopt.
Soms
- Hoofdpijn. U kunt deze bijwerking verminderen door het middel bij het eten in te nemen. Raadpleeg uw arts als u hier veel last van heeft. Mogelijk kan de dosering worden verlaagd.
- Moeite met inslapen, slapeloosheid en rusteloosheid. Daarom is het belangrijk de gewone tabletten niet later dan vier uur in de middag te nemen en de tabletten of capsules met verlengde afgifte zo vroeg mogelijk ’s ochtends te nemen.
- Nervositeit.
Zelden
- Bij veel mensen neemt de eetlust af, waardoor gewichtsverlies optreedt. Een lastig probleem, vooral bij ADHD, omdat veel kinderen met ADHD al moeilijke eters zijn. U kunt deze bijwerking verminderen door het middel bij het eten in te nemen. Raadpleeg uw arts als het eten echt een probleem gaat worden.
- Duizeligheid. U kunt deze bijwerking verminderen door het middel bij het eten in te nemen. Raadpleeg uw arts als u hier veel last van heeft. Mogelijk kan de dosering worden verlaagd.
- Buikpijn, misselijkheid en braken. Deze bijwerkingen treden vooral in het begin van de behandeling op. Meestal helpt het als u het middel met wat voedsel inneemt.
- Hartkloppingen, versnelde hartslag en verhoogde bloeddruk. Daarom controleren sommige artsen dit regelmatig (bijvoorbeeld elk half jaar). Gebruik methylfenidaat niet als u last heeft van angina pectoris (hartkramp) of hartfalen en bij kinderen en jongvolwassenen met een hartafwijking. Raadpleeg uw arts als u last heeft van een verhoogde bloeddruk.
- Sommige mensen worden extra prikkelbaar en zijn snel uit hun evenwicht. Het effect op de concentratie bij mensen met ADHD kan nog wel aanwezig zijn. Overleg met de behandelend arts als u vindt dat deze extra prikkelbaarheid niet opweegt tegen de verbetering in concentratie en aandacht van uw kind. Mogelijk is de dosering te hoog en zijn er minder tabletten per dag nodig.
- Een veranderd beoordelingsvermogen. U kunt roekeloos worden. Neem daarom zeker in het begin geen deel aan het verkeer.
- Bepaalde psychische en neurologische aandoeningen kunnen verergeren. De arts zal methylfenidaat dan meestal niet voorschrijven. Dit is vooral van belang bij aanleg voor tics, zoals bij het syndroom van Gilles de la Tourette, epilepsie, ernstige geestelijke verwarring en ernstige angststoornissen. Sneller last van koude handen en voeten. Dit is het gevolg van het nauwer worden van de bloedvaten. Het kan zijn dat u hier last van blijft houden zolang u het middel slikt. Zorg voor voldoende bescherming tegen kou door warme kleding te dragen, zoals wanten en sokken. Vooral mensen met de ziekte van Raynaud merken deze bijwerking doordat ze meer last krijgen van koude vingers en tenen. Neem contact op met uw arts als deze bijwerking te veel last geeft.
- Overgevoeligheidsreacties. U kunt dan huiduitslag, jeuk of gewrichtspijn krijgen. In zeldzame gevallen ontstaat er koorts of een ernstige huidafwijking. Stop dan met het gebruik en raadpleeg uw arts. U mag dit middel in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheek door dat u overgevoelig bent voor methylfenidaat. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit middel niet opnieuw krijgt.
- Men heeft het vermoeden dat kinderen die dit middel langdurig gebruiken soms minder snel groeien dan hun leeftijdsgenoten. Zij blijken deze groeiachterstand echter weer in te halen nadat zij stoppen met de behandeling in de puberteit.
- Wazig zien en pupilverwijding. Mensen met glaucoom (verhoogde oogboldruk), moeten dit middel niet gebruiken.
- Droge mond. Hierdoor kunnen zich eerder gaatjes in uw gebit ontwikkelen. Poets en flos daarom extra goed als u merkt dat u last heeft van een droge mond. Laat eventueel de tandarts vaker uw gebit controleren.
- Hyperactiviteit. Als u dit merkt, neem dan contact op met uw arts.
- Verlies van spontaniteit. Mocht u hier veel last van hebben, vraag dan uw arts om advies. Mogelijk kan de dosering enigszins worden verlaagd.
- Spreekdrang en euforisch gevoel (extreem gevoel van blijheid).
- Bewegingsstoornissen, kauwende bewegingen en tandenknarsen.
- Slaperigheid. Dit is vooral lastig bij activiteiten waarbij uw oplettendheid erg nodig is, zoals autorijden, het beklimmen van een ladder of het bewaken van een proces op het werk. Onderneem geen risicovolle activiteiten, zeker niet de eerste twee weken van de behandeling, als u nog aan het middel moet wennen.
Zeer zelden
- Zeer zelden, bij jarenlang gebruik, kan een ernstige neerslachtigheid of geestelijke verwarring ontstaan. Merkt u dit, raadpleeg dan meteen de arts, zodat deze kan beoordelen of u met het gebruik moet stoppen. Als u nu of in het verleden een ernstige neerslachtigheid (depressiviteit) had, raadpleeg dan uw arts. Dit middel kan opnieuw depressiviteit uitlokken.
- Een ernstige verstoring van het lichaam. Deze verstoring is te merken aan onverklaarbare koorts, zeer stijve spieren, sufheid, hartkloppingen en ernstig zweten. Krijgt u dergelijke verschijnselen, neem dan onmiddellijk contact op met uw arts.
- Een verhoogd risico op hartritmestoornissen. U kunt last krijgen van plotselinge duizelingen of kortdurend buiten bewustzijn raken. Dit is vooral van belang voor mensen met een bepaalde hartritmestoornis, namelijk het aangeboren verlengde QT-interval. Gebruik dit middel NIET als u deze hartritmestoornis heeft. Overleg met uw arts. Mogelijk kunt u overstappen op een ander middel.
Raadpleeg uw arts als u te veel last heeft van een van de bovengenoemde bijwerkingen, of als u andere bijwerkingen ervaart, waar u zich zorgen over maakt.
Hoe, wanneer en hoelang
Hoe moet ik dit medicijn gebruiken?
Kijk voor de juiste dosering op het etiket van de apotheek.
Hoe?
Als u snel last van uw maag krijgt, kunt u de tabletten of de capsules het beste met wat voedsel innemen.
- Gewone tabletten (Ritalin, Medikinet en Methylfenidaat): innemen met wat water.
- Tabletten met verlengde afgifte (Concerta): neem de tabletten in met een glas water, zonder te kauwen. De tabletten zijn voorzien van een beschermende laag die het werkzame bestanddeel langzaam gedurende de hele dag afgeeft aan het lichaam. Als u de tabletten kauwt of fijnmaakt gaat het beschermende laagje kapot en komt al het werkzame bestanddeel onbedoeld tegelijk vrij.
- Capsules met verlengde afgifte (Equasym XL en Medikinet CR): neem de capsules heel in met een glas water, zonder te kauwen. U kunt ook de capsules openen en de inhoud van de capsule strooien over een eetlepel appelmoes. Dit meteen innemen zonder kauwen en daarna wat water drinken. De korrels in de capsules zijn voorzien van een beschermende laag die het werkzame bestanddeel langzaam gedurende 8 uur afgeeft aan het lichaam. Als u de capsules of de korrels kauwt of fijnmaakt, gaat het beschermende laagje kapot en komt al het werkzame bestanddeel onbedoeld tegelijk vrij.
Wanneer?
Gewone tabletten (Ritalin, Medikinet en Methylfenidaat)
Meestal raadt de arts aan om de dagdosering in twee of drie keer in te nemen. Gebruikelijk is dan dat u de eerste tablet ’s ochtends neemt, meteen na het opstaan, en de tweede rond één uur ’s middags. Het werkt dan gedurende de hele dag. Neem de laatste dosis liever niet na 16.00 uur, omdat u dan moeite met inslapen kan krijgen.
Als de tabletten zijn uitgewerkt, na drie tot vier uur, kunt u korte tijd extra actief zijn. Door de tijdstippen goed te plannen, kunt u proberen de verhoogde activiteit op een rustig moment van de dag te laten vallen.
Tabletten of capsules met verlengde afgifte (Concerta, Equasym XL en Medikinet CR)
Neem de dagdosering ’s ochtends voor het ontbijt in. Als het effect van de capsules laat in de middag of in de avond te vroeg verdwijnt, overleg dan met uw arts of u kunt overstappen naar gewone tabletten of een dosis gewone tabletten erbij kunt krijgen.
Hoe lang?
ADHD: na een week of vier kunnen u en de arts meestal beoordelen of de behandeling aanslaat. Om te beoordelen of de behandeling aanslaat, is het verstandig dit ook zelf bij te houden, bijvoorbeeld door het gedrag van het kind dagelijks in een cijfer uit te drukken. Gemiddeld gebruiken kinderen dit middel gedurende twee tot drie jaar, ergens tussen hun zesde levensjaar en het begin van de puberteit. ADHD kan echter ook na de puberteit blijven bestaan.
Meestal adviseert de arts om één of meer keren per jaar gedurende enkele weken te stoppen. Tijdens deze ‘medicijnvakantie’ kan gekeken worden methylfenidaat nog nodig is. Mogelijk bent u of is het kind inmiddels voldoende in staat om met de aandachtsstoornis en de overmatige activiteit om te gaan, zodat de methylfenidaat niet meer nodig is. Kinderen kunnen bovendien in deze medicijnvakanties een eventuele groeiachterstand inhalen.
Narcolepsie: methylfenidaat geneest uw aandoening niet, maar werkt alleen tegen de verschijnselen van narcolepsie. U zult dit middel daarom meestal langdurig moeten gebruiken.
Dosis vergeten?
Wat moet ik doen als ik een dosis ben vergeten?
Het is belangrijk dit middel consequent in te nemen. Mocht u toch een dosis vergeten zijn
Gewone tabletten (Ritalin, Medikinet en Methylfenidaat)
Duurt het nog minstens twee uur voor de volgende portie? Neem hem dan alsnog. Maar is de volgende portie binnen de komende twee uur, sla deze tablet(ten) dan over of verschuif de volgende portie tot later op de dag, maar niet later dan 16.00 uur.
Ontdekt u binnen drie uur vóór bedtijd dat u de tabletten bent vergeten, sla ze dan over. Later op de avond heeft u vaak te veel problemen om in te slapen.
Tabletten of capsules met verlengde afgifte (Concerta, Equasym XL en Medikinet CR)
Komt u er dezelfde ochtend achter dat u een portie bent vergeten? Neem hem dan alsnog. Is de ochtend al voorbij, neem de portie dan niet meer in. De tablet of capsule werkt anders door tot laat in de avond, waardoor u problemen krijgt om in te slapen. Komt u er de volgende ochtend pas achter, neem dan nooit een dubbele portie.
ADD, Autorijden, alcohol en voeding
Als ik dit medicijn gebruik, mag ik dan…
Autorijden?
Sommige medicijnen hebben invloed op het reactievermogen. Het is dan strafbaar om aan het verkeer deel te nemen. Als u bij een ongeval betrokken raakt terwijl uw rijvaardigheid is beïnvloed, bent u wettelijk aansprakelijk voor de gevolgen. Of dit medicijn de rijvaardigheid beïnvloedt, leest u hieronder.
Of u mag autorijden, is niet alleen afhankelijk van het medicijn maar ook van uw aandoening. Bij bepaalde aandoeningen mag u niet autorijden. Overleg met uw arts of u met uw medicijn en aandoening mag autorijden.
Bij gebruik voor narcolepsie
Met deze aandoening mag u absoluut niet autorijden. Deze aandoening vermindert uw rijvaardigheid erg.
Bij gebruik voor andere aandoeningen dan narcolepsie
Bij gebruik voor andere aandoeningen kan dit medicijn bepaalde bijwerkingen veroorzaken en deze kunnen uw rijvaardigheid verminderen. Daarom wordt autorijden afgeraden als deze bijwerkingen optreden. Deze bijwerkingen zijn slaperigheid, duizeligheid, nervositeit en angst. Beoordeel zelf of u last van deze bijwerkingen heeft en rijd in dat geval geen auto.
Tips voor als u besluit te gaan autorijden wanneer u geen narcolepsie heeft
Meent u dat u kunt autorijden, vraag dan iemand om de eerste keren naast u te zitten en uw rijvaardigheid te beoordelen. Voor uzelf is het vaak moeilijk te zien of u minder goed rijdt. Deze persoon kan dan zien of u met wisselende snelheden rijdt, slingert en geïrriteerd reageert op normaal gedrag van medeweggebruikers.
- Rijd niet als u onscherp ziet.
- Rijd niet als u slaperig, nerveus, angstig of duizelig bent, moeite heeft u te concentreren of wakker te blijven of als u niet weet langs welke route u naar een bestemming bent gereden.
- Rijd niet als u alcohol heeft gebruikt. Alcohol versterkt de versuffende bijwerking van dit medicijn in belangrijke mate.
- Rijd niet langer dan één uur achter elkaar, ook al voelt u zich goed.
- Rijd niet ’s nachts of bij slecht weer.
- Rijd geen auto als u dit medicijn gebruikt in combinatie met andere medicijnen die uw rijvaardigheid kunnen beïnvloeden.
Alcohol drinken?
Alcohol versterkt de bijwerkingen van methylfenidaat. Ook beïnvloedt alcohol het beoordelingsvermogen. Beperk daarom het gebruik van alcohol.
Alles eten?
U mag alles eten.
ADD Wisselwerking met andere medicijnen
Heeft dit medicijn een wisselwerking met andere medicijnen?
Dit middel heeft een wisselwerking met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in de bijsluiter onder het kopje ‘samenstelling’.
De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.
- Ritonavir, een middel tegen hiv of aids. Ritonavir versterkt de werking en bijwerkingen van methylfenidaat.
- Fenelzine en tranylcypromine, middelen tegen depressiviteit. De kans op een zeer ernstige verhoging van de bloeddruk wordt door de combinatie vergroot.
Bovengenoemde middelen mag u niet in combinatie met methylfenidaat gebruiken. Raadpleeg uw arts. Mogelijk kunt u overstappen op een ander middel.
ADD Zwangerschap en borstvoeding
Kan ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?
Zwangerschap
Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap is nog te weinig bekend. Het is mogelijk dat dit middel een schadelijke werking op de ongeboren vrucht heeft. Meld het in elk geval aan uw arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort wilt worden.
Borstvoeding
Gebruik dit middel NIET als u borstvoeding geeft, of stop de borstvoeding. Waarschijnlijk komt dit middel middel in de moedermelk. Het kan dan schadelijk zijn voor de baby. Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts of apotheker.
Stoppen met ADD medicatie
Kan ik zomaar met dit medicijn stoppen?
Nee, u kunt niet in één keer stoppen. Bouw in enkele dagen af. Bij plotseling stoppen, kunt u een enkele keer misselijk worden of gaan trillen en beven.
Er is een heel kleine kans dat u tijdelijk erg neerslachtig of verward wordt. Dit kunt u voorkomen door geleidelijk het aantal tabletten of capsules te minderen. Bij ADHD voorkomt u hiermee ook een teleurstelling als het oude gedrag in alle hevigheid terugkomt.
Hoe ADD medicatie te verkrijgen
Recept nodig en welke toedieningsvormen?
Methylfenidaat is sinds 1954 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar in gewone tabletten onder de merknamen Ritalin en Medikinet en als het merkloze Methylfenidaat, in tabletten met een verlengde afgifte onder de merknaam Concerta en in capsules met verlengde afgifte onder de merknamen Equasym XL en Medikinet CR.
De gewone tabletten moeten in het algemeen twee of drie keer per dag worden ingenomen. De tabletten of capsules met verlengde afgifte hoeven maar één keer per dag te worden ingenomen, waarna ze de werkzame stof langzaam afgeven gedurende de dag.
Deze tekst is opgesteld door het Wetenschappelijk Instituut Nederlandse Apothekers (WINAp), onderdeel van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. De officieel geregistreerde gegevens van dit medicijn bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen vindt u op: www.cbg-meb.nl . Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst.